بازی جدید روسها؟ وحدت نظامی با ایران ، وحدت انرژیک با ترک ها؟

نشان و سند این سخن را شاید بتوان در حضور متواضعانه روسای جمهور آذربایجان و روسیه در اجلاس جهانی انرژی در ترکیه جستجو کرد. هرچند اظهار تاسف اردوغان از بابت رویارویی غیر مستقیم نظامی با روس ها که تداعی گر مقابله تاریخی عثمانی –روس شد زمینه ساز چرخش منطقی روسها به این بازی منطقی گردیده است اما نباید فراموش شود که هم پوتین و هم اردوغان در تبارشناسی سیاسی بیشر پراگماتیک هستند تا ایدئولوژیست.
بدنبال مشکلاتی که در انتقال گاز به اروپا از روسیه آنهم از مسیر اوکراین ایجاد شد، اروپائی‌های نیازمند انرژی، تنوع بخشی به مبادی و مسیرهای تامین گاز را در دستور کار راهبردی خود قرار دادند.
حسن تاش کارشناس ارشد انرژی در این خصوص معتقد است: این راهبرد اروپا برای روس‌ها که حدود 40 درصد از کل گاز وارداتی اروپا را تامین می‌کنند و  بزرگترین سهم را از این نظر دارند، نگران کننده است. روسها از سوئی تلاش کردند که جلوی مبادی گاز رقیب را سد کنند و از سوی دیگر تلاش داشته و دارند که مسیرهای انتقال گاز خود به اروپا را متنوع کنند و نیز یکپارچگی اروپا در مواجهه با خود را بشکنند.
رقبا مشغول نزاع
از نظر مبادی تامین گاز رقیب، تحولات موسوم به بهارعربی خصوصا در شمال افریقا که موجب نا امنی این منطقه و محدود شدن سرمایه‌گزاری در آنجا شده است، نامشخص بودن رژیم حقوقی دریای خزر که مانع تحقق خط‌ لوله ترانس کاسپین برای انتقال گاز ترکمنستان به اروپا شده است و تحریم‌های ناعادلانه بر علیه ایران و امتیازگیری‌های روسیه برای همکاری با برجام، هر یک به نوعی به نفع روسیه بوده است و سه جایگزین بالقوه گاز روسیه در اروپا را متوقف کرده است.
 همه راهها به جز ترکیه بسته است
از نظر مسیرها، روسها دو مسیر خط‌لوله جدید جایگزین را تحت عنوان "جریان‌شمالی" و "جریان‌جنوبی"، پی‌گرفتند. خط‌لوله جریان شمالی در بستر دریا از مسیر خلیج فنلاند و دریای بالتیک به طول بیش از 1200 کیلومتر و با ظرفیت انتقال 55 میلیارد مترمکعب در سال با همکاری روسیه و اروپا احداث  شد و در سال 2012 به بهره‌برداری رسید. در کنار آن روسها مذاکرات خود را برای احداث خط‌لوله جریان‌جنوبی که قرارد بود با گذر از دریای‌سیاه  وارد  بلغارستان شود و  گاز اروپای شرقی را تامین کند را پی‌گرفتند، اما در سال 2014 بدنبال  وقوع بحران "کریمه" فی‌مابین روسیه و اوکراین، اتحادیه اروپا و بلغارستان این مذاکرات را متوقف کردند و موضوع  این خط‌لوله منتفی شد.
جریان ترکی رقیب ناباکو
خط‌لوله جریان‌جنوبی به نوعی رقیب و یا جایگزین طرح خط‌لوله "ناباکو" بود. طرح خطلوله ناباکو قبلا توسط اروپائی‌ها به عنوان جایگزینی برای گاز روسیه ارائه شده بود و ایران نیز یکی از پتانسیل‌های تامین آن شناخته می‌شد.
ترک‌ها علاوه‌بر واردات گاز از طریق خط‌لوله از روسیه و آذربایجان و ایران، حتی در بنادر مدیترانه‌ای خود گاز ر بصورت LNG وارد می‌کنند. هم اکنون حدود 60 درصد از گاز مورد نیاز ترکیه از روسیه وارد می‌شود. گاز وارداتی از روسیه عمدتا از طریق خط‌لوله موسوم به "جریان آبی" (Blue Stream) که از بستر دریای سیاه عبور می‌کند و در سال 2005 میلادی به بهره‌برداری رسیده است، منتقل می‌شود.
جریان جنوبی به جریان ترکی تبدیل می شود و این مورد رضایت هردو طرف روسها و ترک هاست چراکه جریان جنوبی بدلیل اختلافات اروپایی منتفی شد. این جریان حدود 1000 کیلومتر از این خط‌لوله در بستر دریا خواهد بود و برای انتقال سالانه  63 میلیارد مترمکعب گاز طراحی شده است.
مختصات جریان ترکی  
خط‌لوله جریان ترکی از خاک روسیه وارد دریای سیاه خواهد شد و در شبه جزیره بالکان در بخش اروپائی ترکیه، وارد خاک این کشور خواهد شد و از آنجا گاز را به کشور یونان منتقل خواهد کرد. هر دو کشور تجربه همکاری گازی و احداث و مدیریت خط‌لوله دریائی در بستر دریای سیاه را دارند که کار را سهل تر خواهد کرد.
گاز لویاتان اسرائیل و ترکیه


نکته جالب  تر این که ترکیه همزمان روابطش با رژیم اشغالگر قدس را نیز که به تیره‌گی گرائیده بود، تلطیف نموده است. رژیم مذکور نیز در حال توسعه دادن چند میدان گازی و خصوصا میدان گازی موسوم به لویاتان است و در صورت موفقیت، در آینده به صادرکننده گاز تبدیل خواهد شد، ترکیه علاقمند است که گاز این کشور را نیز انتقال دهد و قبلا مذاکراتی در این زمینه انجام شده است.
جریان ترکی ترکیه را جایگزین اوکراین می کند و بخش اعظمی از مشکلات ناشی از این منازعه را حل می کند و از سوی دیگر گزینه بسیار مطلوب انتقال گاز مستقیم از ایران و از کانال ترکیه را بی معنی می سازد.  و این همان خواسته مشترک ترک ها و روسهاست چرا که درصورت تحقق این امر ، موقعیت ژئوپولتیک ایران به طور فزاینده ای در برتری قرار خواهد گرفت .از طرف دیگر روسها نیز بدلیل حمایتی که از سوی ایران دارند با خیال راحت مشکل گازی خود با اروپا را حل می نمایند چرا که بعد از اعمال تحریم های اروپایی علیه این کشور صادرات گاز به مساله ای بسیار حیاتی برای روسها تبدیل شده است.